30 unsurda zelzele haberciliği nasıl yapılmalı?

 

Kahramanmaraş merkezli iki zelzele, 10 vilayette 24 bini aşkın vatandaşın vefatına neden oldu. Büyük yıkıma yol açan zelzele felaketinde bilhassa kurtarma çalışmaları sırasında toplumsal medyanın gücü ve tesiri bir sefer daha gündeme geldi.

Enkaz altında kalanların seslerini duyurması, kayıp bireyler hakkındaki bilgilerin kısa müddette pek çok şahsa ulaşması ve yardım çalışmalarının koordine edilmesinde toplumsal medya sıklıkla kullanıldı. Üsküdar Üniversitesi İrtibat Fakültesi akademisyenleri, toplumsal medya ve gazeteciler için ‘Deprem Haberciliği Rehberi’ hazırladı. 30 unsurdan oluşan rehberde toplumsal medyanın gücünün farkında olunması gerektiğinin altı çizilerek kullanılması gereken lisandan depremzede yakınlarına yaklaşıma kadar pek çok teklife yer verildi.

Üsküdar Üniversitesi İrtibat Fakültesi akademisyenleri bir ortaya gelerek toplumsal medya kullanıcıları ve gazeteciler için 30 unsurdan oluşan ‘Deprem Haberciliği Rehberi’ hazırladı. Üsküdar Üniversitesi Bağlantı Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Nazife Güngör, “Yüzyılın Felaketi” olarak nitelendirilen Kahramanmaraş sarsıntılarında toplumsal medyanın faal formda kullanıldığını belirtti.

Doğru kullanımı teşvik etmek maksadıyla hazırlandı

Kahramanmaraş sarsıntısında sorumlu ve tesirli biçimde kullanıldığında toplumsal medya platformlarının nasıl işe yarayabileceğinin ortaya çıktığını belirten Prof. Dr. Nazife Güngör, “Elbette bu süreçte âlâ kullanımlar olduğu kadar makus kullanımlara da rastladık. Medya kuruluşları da daha birinci günden itibaren insan kaynaklarını zelzele bölgesine kanalize ederek zelzele haberciliği yapmaya başladı. Biz, Üsküdar Üniversitesi Bağlantı Fakültesi öğretim elemanları olarak, yaşanan tecrübelerden de hareketle toplumsal medya ile klâsik medyanın daha yanlışsız kullanılmasını teşvik etmek gayesiyle bu rehberi hazırladık.” Sözlerini kullandı.

Rehber 30 unsurdan oluşuyor

Üsküdar Üniversitesi Bağlantı Fakültesi akademisyenleri tarafından toplumsal medya kullanıcıları ve gazeteciler için hazırlanan ‘Deprem Haberciliği Rehberi’ şu hususlardan oluşuyor:

1. Toplumsal medyanın gücünün farkında olunuz. Toplumsal medyadan yapılan yardım davetleriyle çok sayıda canın kurtarıldığını unutmayınız.

2. Depremi Amerikalılar yaptı, zelzelesi bilen kâhin üzere bilimsel bedeli olmayan paylaşımlar yapmamak, yapılan paylaşımları yaymamak gerekir.  

3. Evvelden meydana gelen öteki bir zelzeleye ait imgeler yeniymişçesine toplumsal medyada paylaşılmamalıdır.

4. Toplumsal medyada paylaşılan fotoğraf ve görüntülerde gerçekliği bozacak halde ekleme, çıkarma, kolaj yahut montaj üzere oynamalar yapılmamalıdır.

5. Toplumsal medya paylaşımlarında nefret söylemi içeren kışkırtıcı tabirler kullanmamaya itina gösterilmelidir.

6. Sarsıntıda yardımları kolaylaştırmak için kullanılan hashtag’ler, takipçi kazanmak hedefiyle ilgisiz tweetlerde kullanılmamalıdır. Bu ilgisiz paylaşımlar yardımları sekteye uğratmaktadır.

7. Toplumsal medyada yardım takımlarının yönlendirilmesi gayesiyle paylaşılan içeriklerin gerçek ve yeni olmasına itina gösterilmelidir. Kusurlu paylaşımlar takımların vakit kaybetmesine neden olmaktadır.  

8. Toplumsal medyada, gerçek yardım kuruluşlarını taklit ederek oltalama sistemiyle yardım davetleri yapanlara karşı dikkatli olunmalı, bu hesaplar tespit edilir edilmez engellenmeleri için toplumsal medya platformlarıyla irtibat kurulmalıdır.

9. Toplumsal medyada, olağan devirlerde makul karşılanabilecek halde takipçi toplamak, beğeni almak üzere maksatlarla sansasyonel paylaşımlar yapmamak gerekir.

10. Toplumsal medyada, alanda haber yapan gazetecilere yönelik linç teşebbüsleri de çokça yaşanmaktadır. Bu çeşit teşebbüslere alet olmamak gerekir.

Çocuk fotoğraflarına dikkat!

11. Yaralı ya da enkazdan kurtulan çocuk fotoğraflarının ve görüntülerinin toplumsal medya platformlarından paylaşılmasının ve bu çocukların ismiyle cismiyle sembol haline getirilmesinin yaşadıkları travmayı ömür uzunluğu atlatamamalarına yol açabileceğini unutmayınız.

12. Palavra haberlerin daha süratli yayıldığının farkında olunuz ve teyit edilmemiş haberleri paylaşmaktan kaçınınız.

13. Göçük başında yakınlarının enkazdan kurtarılmasını bekleyen beşerlerle konuşurken dikkatli bir lisan kullanılmalı, ‘ne hissediyorsun, acı var mı’ üzere saçma sorular sormaktan kaçınılmalıdır. 

14. Depremzedelerle röportaj yaparken hassas biçimde davranmak gerekir. Acılı insanlara yaklaşımımız her vakit insani olmalıdır.

15. Röportaj yapmak istediğiniz, mikrofon uzattığınız insanlara öncelikle kendinizi tanıtın ve ne için röportaj yapmak istediğinizi açıklayınız.   

16. Yakınları vefat etmiş insanlara baş sıhhati dileyin ve hüzünlerinizi bildirin lakin asla acınızı anlıyorum üzere gereksiz tabirler kullanmayınız.

17. Yakınları hala göçük altında olan insanlara mikrofon uzatırken çok dikkatli davranın ve mümkünse bu röportajları canlı yayın esnasında yapmayın. Acılı beşerler istemeden başlarına sıkıntı açacak tabirler kullanabilirler. Canlı yayın olmazsa bu kelamları ayıklayıp röportajları yayımlayabilirsiniz.

18. Ceset imgelerini ve bilhassa de cesetlerin yüzlerini gösteren imgeleri vermekten kaçının. Zira ceset imgeleri en başta vefat eden kişinin yakınlarında kalıcı travmalara yol açabilmektedir. 

Travmatik manzaralar merhamet yorgunluğuna yol açabilir

19. Zelzele üzere travmatik olaylara ait yayınların izleyiciler ve okuyucular üzerinde tesirleri olacağını hesaba katın. Travmatik imajların insanlarda merhamet yorgunluğuna yol açtığını unutmamak gerekir. Merhamet yorgunluğu kısaca benzeri imgeleri daima gören bireylerin öbürleri için empati kurma ve şefkat duyma yeteneklerinin vakitle azalmasını anlatmaktadır. 

20. Zelzele haberlerini sayılara indirgemek, çabucak her saat başı meyyit ve yaralı sayılarını vermek bir müddet sonra insanlarda duyarsızlığa yol açmaktadır. Ölenlerin birer insan olduğunu, istatistikten ibaret olmadığını dikkate alınız.   

21. Zelzeleye ait haberleri verirken, imgelere müzik döşeyerek dramatikleştirmek hakikat değildir.

22. Göçük altında olan, kurtarılmayı bekleyen beşerlerle gereksiz temas kurmaya çalışmayın. O insanların nefeslerini boş yere harcamalarına yol açacak halde canlı yayında seslerini duymaya kalkmayınız.

23. Resmi açıklamalar ve muteber kaynaklar dışında yapılan açıklamalara prestij etmeyin.

24. Toplumsal medyada paylaşılan imgeleri teyit etmeden haberlerde kullanmayın.

25. Olanı biteni objektif biçimde aktarmak için gayret gösterin. En berbat gazetecilik, gerçeği çarpıtan gazeteciliktir. Bu tıp gazetecilik hem halkın bilgi alma hakkına hem de mesleğin prestijine ziyan verir. 

26. Başvurulacak haber kaynaklarının bahsin uzmanı şahıslar olmasına dikkat ediniz. 

27. Spekülatif açıklamalar yapan şarlatanlara mikrofon uzatmayınız ve komplo teorilerini haberleştirmeyiniz. 

28. Yetkilileri açıklama yapmaları için zorlayınız. Medya haber yaptığında aksaklıkların süratle düzeltildiği tekraren görülmüştür. 

29. Yalnızca problemlere değil, tahlillere de yoğunlaşınız. Muhtemel tahlil tekliflerini haberleştirerek alandaki gruplara daha fazla yardımcı olabilirsiniz.

30. Haber yapma sürecinde enkaz kaldırma ve göçük altından can kurtarma çalışmalarına mani olmayınız. Canlı yayında hayat kurtarma imgeleri verebilmek için çalışmaları aksatmayınız.    

 

Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı